Ga naar hoofdinhoud

De punterbouwer van Giethoorn

Een eeuwenoude traditie in Nederlands enige waterdorp

In waterdorp Giethoorn zijn de iconische ‘punters’, van oudsher het beste vervoermiddel. Punterwerf Schreur, een van de twee laatste punterbouwers, bouwt deze boten al generaties lang. Jan Schreur is de 10e generatie, zijn zoon Jeroen de 11e. Zij bouwen Gieterse punters helemaal volgens oude tradities: met de hand, met originele gereedschappen, een scherp timmermansoog en heel veel vakmanschap.

DOOR: HANS WOLKERS

Vader en zoon Schreur aan het werk met het gedroogde eikenhout

De werkplaats van scheepsbouwer Jan Schreur in Giethoorn is rommelig: zaagsel dwarrelt rond en houtkrullen liggen op de vloer. Schreur buigt een lange houten plank, bedoeld voor de zijkant van een nieuwe punter. Twee gasbranders verhitten de binnenkant, terwijl hij de buitenkant natmaakt. Na tien minuten begint het hout te stomen. “Nu kunnen we buigen,” zegt hij. Met een ouderwetse dommekracht buigt hij de plank langzaam naar de puntige boeg. De vorm van de punter wordt zichtbaar. Tussendoor controleert hij of de plank goed aansluit op de bodem. Tevreden verplaatst hij de branders een halve meter om verder te buigen. Met een traditionele waterpas controleert hij de lijn. “Ik werk liever met ouder gereedschap,” zegt hij. Na uren buigen moet de plank afkoelen terwijl de dommekracht hem op zijn plek houdt.

Handmatig schaafwerk
Schreur is bezig de planken te buigen terwijl hij ze nat maakt
Met hamer en beitel worden elementen vervaardigd
Twee zwaarden maken de punter compleet
Traditionele waterpas om de boot uit te lijnen

Iconisch ontwerp

De Gieterse punter is nog altijd de belangrijkste boot in Giethoorn. Het iconische ontwerp, met spitse voor- en achterkant, is al eeuwen in gebruik. De z meter lange boot werd vroeger gebruikt voor transport, familiebezoek en zelfs huwelijken en begrafenissen. In de ondiepe grachten werd hij voortgeduwd met een stok: ‘bomen’. Winkeliers, slagers en bakkers bezorgden er hun goederen mee. Ook arbeiders in de riet- en turfwinning gebruikten de punter. Tegenwoordig wordt hij nog beroepsmatig gebruikt en is hij populair bij toeristen.

Eerste werk

Schreur bouwt al zijn leven punters. “Mijn opa gaf me mijn eerste gereedschap en stimuleerde me timmerman te worden,” zegt hij. Vanaf een schommel zag hij zijn opa aan de boten werken, wat hem inspireerde om zelf aan de slag te gaan. Zijn eerste project was een konijnenhok – zonder deurtje, maar met veel plezier gemaakt. Hij wilde steeds meer leren. Tijdens een koffiepauze sloop hij de werkplaats in en zette zijn zaag in een nieuwe boot. “Vanaf toen mocht ik er niet meer in!” Uiteindelijk kwam het goed, en nu bouwt hij vol trots zelf punters.

De karakteristieke vorm van de Gieterse punter begint zich langzaam af te tekenen.

De karakteristieke vorm van de Gieterse punter begint zich langzaam af te tekenen.

Ouderwetse handschaaf

Het kost Schreur maanden om een punter te bouwen, maar na enkele weken is de bouw van de nieuwe boot al flink gevorderd. De zijkanten zijn opgehoogd en de spanten zitten strak tegen de zijkanten verlijmd. Het spanthout is prachtig gevlamd. “Dit komt uit het hart van de boom, daar is het hout het hardst”, zegt de punterbouwer. “Daardoor vervormen ze niet.” Het hout van de zijkanten van de boot komt juist van de buitenzijde van de boom, waar het hout buigzamer is. Schreur heeft een vooruitziende blik bij de bouw van een nieuwe boot. “Voordat ik met bouwen begin, weet ik al hoe de boot eruit gaat zien”, zegt hij. “Geen punter is hetzelfde en de klant kan de boot naar zijn specifieke wensen laten bouwen. Deze boot is ietsje langer dan normaal, want de klant wil aan zeilwedstrijden meedoen en een langere boot is sneller.” Tijdens het bouwen kijkt Schreur continue of de lijn van de boot wel mooi is, en geeft er zijn eigen draai aan. Volgens Schreur kan een kenner zo zien op welke werf een punter is gebouwd, elke bouwer heeft zo zijn eigen vorm en stijl. Ook de mast maakt Schreur met de hand. Een precisieklusje, dat een goed timmermansoog vereist. Al schavend met een ouderwetse handschaaf, checkt hij steeds of de mast wel recht is. Het eindresultaat mag er zijn: een kaarsrechte mast, die prachtig glad is afgewerkt.

De spanten zitten erin. De punterbouw begint aan zijn laatste fase

Karakteristiek detail

Na drie maanden hard werken is de boot klaar. Een transparante laklaag accentueert de prachtige tekening van het hout. Mooi uitgezaagde zwaarden, met handvat, sieren straks de boot aan weerszijden. De bovenkant van het roer is uitgezaagd in de vorm van een hanenkam: een karakteristiek detail van Punterbouw Schreur. De boot is klaar om de wateren rond Giethoorn te bevaren. “Zelfs na 40 jaar punters te hebben gebouwd, word ik emotioneel als ik een van mijn boten op het meer zie varen”, zegt Schreur. “Het maakt me enorm trots!”